16 Οκτ Προλαμβάνοντας τον Σακχαρώδη Διαβήτη
Εισαγωγή
ImageΙστορικά, οι διατροφικές αρχές και συστάσεις για τον διαβήτη και τις συγγενείς του επιπλοκές, βασίστηκαν στις κατά καιρούς διαθέσιμες επιστημονικές γνώσεις και τεκμήρια σχετικά με τον διαβήτη και όπου δεν υπήρχαν αυτές, βασίστηκαν στην κλινική εμπειρία και στην ομοφωνία των εμπειρογνωμόνων. Συχνά, ήταν δύσκολο να διακριθεί εκείνο των επίπεδο τεκμηρίων που έπρεπε να χρησιμοποιηθεί, προκειμένου να οικοδομηθούν οι διατροφικές αρχές και συστάσεις. Επιπλέον, στην κλινική πράξη, αρκετές διατροφικές συστάσεις οι οποίες δεν έχουν τεκμηριωμένο επιστημονικό υπόβαθρο, χρησιμοποιούνταν και εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε μεμονωμένα περιστατικά διαβητικών. Με σκοπό να στραφούμε σ’ αυτά τα προβλήματα και να συγχωνεύσουμε τα αποτελέσματα των παρατεταμένων ερευνών που γίνονται τα τελευταία 8 χρόνια, η παρούσα λεπτομερής ειδική έρευνα ορίζει τις ταξινομημένες αρχές και συστάσεις, με βάση το επίπεδο των διαθέσιμων τεκμηρίων. Πρόκειται για μια έρευνα με σκοπό να κάνει ανασκόπηση, αναθεώρηση και απολογισμό των γινομένων ελεγχόμενων δοκιμών με πιθανόν τυχαία αποτελέσματα, των ερευνών με ελεγχόμενο αποτέλεσμα, των παρατηρητικών μελετών απ’ όπου μπορούμε να εξάγουμε αξιόπιστα συμπεράσματα, ενώ ακόμα λαμβάνουμε υπ’ όψιν έναν μεγάλο αριθμό ερευνών οι οποίες μας έχουν προμηθεύσει με λογικά και τεκμηριωμένα συμπεράσματα. Στην παρούσα μελέτη, οι διατροφικές αρχές ταξινομούνται σε 4 κατηγορίες, σύμφωνα πάντοτε με τις υπάρχουσες συστάσεις: αυτές με ισχυρό αποδεικτικό υπόβαθρο, αυτές με επαρκές αποδεικτικό υπόβαθρο, αυτές με ασθενές αποδεικτικό υπόβαθρο και αυτές που βασίζονται στην ομοφωνία το εμπειρογνωμόνων.
Οι τεκμηριωμένες διατροφικές συστάσεις επιχειρούν να ερμηνεύσουν τα δεδομένα της έρευνας και να τα κάνουν κλινικά εφαρμόσιμα στην διατροφική φροντίδα. Ωστόσο, ακόμα και οι πιο ενδεδειγμένες συστάσεις θα πρέπει να μετριάζονται, ανάλογα με τα διάφορες μεμονωμένες περιπτώσεις και προτιμήσεις. Ο στόχος των τεκμηριωμένων διατροφικών συστάσεων είναι η βελτίωση της ποιότητας της κλινικής κρίσης και η διευκόλυνση της οικονομικά αποδοτικής φροντίδας, αυξάνοντας την ενημέρωση των νοσοκομειακών γιατρών και των διαβητικών ασθενών, πάνω σε θέματα τεκμηριωμένης διατροφικής υποστήριξης.
Τι ίσχυε παλιότερα για τον ΣΔ;
Πριν το 1994, ο “American Diabetes Association” (ADA) με τις διατροφικές αρχές και συστάσεις του επιχείρησε να προσδιορίσει μια «ιδανική διατροφική συνταγή», η οποία θα κάλυπτε τις ανάγκες οποιουδήποτε διαβητικού. Αν και η εξατομίκευση ήταν η βασικότερη αρχή οποιασδήποτε σύστασης, εφαρμοζόταν συνήθως μέσα σε περιορισμένα όρια και αφορούσε κυρίως την συνιστώμενη ενεργειακή πρόσληψη και την σύσταση των βασικών θρεπτικών συστατικών. Το 1994, οι διατροφικές συστάσεις έπαψαν να έχουν αυτόν τον προσανατολισμό και εστιάστηκαν στις επιδράσεις της διατροφικής θεραπείας στον μεταβολικό έλεγχο. Πλέον, οι διατροφικές οδηγίες δρουν αποφασιστικά στην κατεύθυνση πραγμάτωσης στόχων χειρισμού του διαβήτη και αλλαγή του τρόπου ζωής των διαβητικών ασθενών που έχουν την θέληση αλλά και την ικανότητα να βοηθηθούν. Ο στόχος της διατροφικής παρέμβασης είναι να βοηθήσει και να διευκολύνει καθέναν ξεχωριστό διαβητικό ασθενή, να βελτιώσει τη ποιότητα ζωής του και να αποκτήσει μια τέτοια συμπεριφορά που θα συμβάλλει στον σωστότερο χειρισμό και μεταβολικό έλεγχο του διαβήτη. Ο στόχος αυτός εξακολουθεί να είναι ο πρώτος και στις διατροφικές αρχές και συστάσεις του 2002.
Η ιατρική διατροφική θεραπεία (Medical Nutrition Therapy – MNT) είναι ένα αναπόσπαστο συστατικό στον χειρισμό του διαβήτη και στην ατομική εκπαίδευση του διαβητικού ασθενή (ο όρος «ιατρική διατροφική θεραπεία» είναι προτιμότερος και θα πρέπει να αντικαταστήσει άλλους όρους, όπως δίαιτα, διαιτητική θεραπεία και διαιτητικός χειρισμός). Η ιατρική διατροφική θεραπεία του διαβήτη αποτελεί την μέθοδο μέσω της οποίας, η διατροφική φροντίδα εξατομικεύεται στις ανάγκες του κάθε διαβητικού ασθενή και παρέχει σ’ αυτόν τις ειδικές υποδείξεις του τρόπου ζωής του, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι αυτής της διατροφικής φροντίδας. Ωστόσο, οι υποδείξεις αυτές δεν θα πρέπει να βασίζονται μόνον σε τεκμηριωμένες επιστημονικές γνώσεις, αλλά επίσης θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπ’ όψιν, ο βαθμός στον οποίο μπορεί ο κάθε ασθενής να πετύχει τις αλλαγές αυτές στον τρόπο ζωής του. Τέλος, εθνικές και πολιτιστικές προτιμήσεις θα πρέπει να υπολογίζονται και ο διαβητικός ασθενής θα πρέπει να συμμετέχει ενεργά σε όλη την διαδικασία λήψης αποφάσεων για τον καθορισμό της διατροφικής του φροντίδας.
Με βάση τα αποτελέσματα των “Diabetes Control and Complications Trial (DCCT)” και “U.K. Prospective Diabetes Study (UKPDS)”, αποδεικνύεται πειστικά η εξέχουσα σημασία του γλυκαιμικού ελέγχου, στην πρόληψη των μικροαγγειακών επιπλοκών του διαβήτη. Η ιατρική διατροφική θεραπεία είναι σημαντικό μέσο για την επίτευξη αυτού του στόχου. Η ιατρική διατροφική θεραπεία στους διαβητικούς δεν στοχεύει μόνον στον γλυκαιμικό έλεγχο, αλλά και στην μεταβολική κατάσταση του οργανισμού που περιλαμβάνει την δυσλιπιδαιμία και την αρτηριακή υπέρταση, που αποτελούν μεγάλους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση και εξέλιξη των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Και αυτό είναι σημαντικό διότι, οι μακροαγγειακές επιπλοκές είναι ο βασικότερος συντελεστής νοσηρότητας και θνησιμότητας των διαβητικών.
Οι ισχύουσες σήμερα διατροφικές αρχές και συστάσεις για τον διαβήτη, εστιάζονται σε στόχους και στρατηγικές που αφορούν τον τρόπο ζωής για την αντιμετώπιση του διαβήτη. Για πρώτη φορά, οι συστάσεις του 2002 αποσκοπούν σχεδόν αποκλειστικά στην προσέγγιση του τρόπου ζωής των διαβητικών και διακρίνεται καθαρά ότι η ιατρική διατροφική θεραπεία στοχεύει στην αντιμετώπιση και στην θεραπεία του διαβήτη και όχι τόσο, στην πρόληψη ή την καθυστέρηση της εμφάνισης του διαβήτη, καθώς οι δυο αυτές πλευρές δεν είναι υποχρεωτικά το ίδιο πράγμα.
Είτε πρόκειται για τον χειρισμό είτε για την πρόληψη από τον διαβήτη και τις επιπλοκές του, από τα βασικότερα στοιχεία των διατροφικών συστάσεων είναι το υπογραμμισμένο ενδιαφέρον για την καταλληλότερη διατροφή, μέσω των υγιεινών τροφικών επιλογών και του ενεργού τρόπου ζωής. Ο ADA επιβεβαιώνει και συγχωνεύει τις διατροφικές συστάσεις από ορισμένους από τους μεγαλύτερους οργανισμούς, όπως είναι ο “U.S. Department of Agriculture” (Dietary Guidelines for Americans), o “American Heart Association ”, o “ National Cholesterol Education Program ”, o “ American Institute for Cancer Research”, και ο “Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure”.
Παρόλο το ότι έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές έρευνες με στόχο την διασαφήνιση του ρόλου μεμονωμένων θρεπτικών συστατικών, τροφίμων ή ομάδων τροφίμων όσον αφορά την πρόληψη ή την προαγωγή της ασθένειας, ανερχόμενες από την αφάνεια έρευνες υποστηρίζουν ότι υπάρχουν οφέλη στην υγεία από πρότυπους τροφικούς συνδυασμούς, που αποτελούνται από μείγματα τροφών που περιέχουν πολλαπλά θρεπτικά συστατικά και άλλα μη θρεπτικά συστατικά. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση δυσκολεύει την διασαφήνιση των μηχανισμών, μέσω των οποίων η σύνθεση της δίαιτας επηρεάζει ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα στην υγεία και έτσι τελικά, αποτελεί μια πρακτική προσέγγιση προκειμένου να δοθούν ρεαλιστικές διατροφικές συστάσεις για την βελτίωση της υγείας.
Ποιοι είναι οι στόχοι της θεραπείας του ΣΔ;
Οι στόχοι της Ιατρικής Διατροφικής Θεραπείας ΜΝΤ που απευθύνονται σε όλους τους πάσχοντες από διαβήτη, είναι οι ακόλουθοι:
1. Η επίτευξη και η διατήρηση των ευνοϊκότερων μεταβολικών αποτελεσμάτων, συμπεριλαμβανομένων:
2. α. Επίπεδα γλυκόζης του αίματος εντός των φυσιολογικών ορίων ή όσο το δυνατόν πλησιέστερα σε αυτά, καθώς έτσι προλαμβάνονται και μειώνεται ο κίνδυνος των επιπλοκών του διαβήτη.
3. β. Τέτοιες μετρήσεις των λιπιδίων και των λιποπρωτεϊνών, ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος μακροαγγειακών νοσημάτων.
4. γ. Επίπεδα αρτηριακής πίεσης τέτοια, ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος αγγειακών νοσημάτων.
5. Για την αποφυγή και την θεραπεία των χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη: τέτοια τροποποίηση της πρόσληψης των θρεπτικών συστατικών και των καθημερινών διατροφικών συνηθειών του ασθενούς, ώστε να προληφθούν ή να θεραπευτούν η παχυσαρκία, η δυσλιπιδαιμία, η καρδιαγγειακή νόσος, η υπέρταση και η νεφροπάθεια.
6. Η βελτίωση της υγείας μέσω υγιεινών τροφικών επιλογών και φυσικής δραστηριότητας.
7. Τέλος, όσον αφορά τις εξατομικευμένες διατροφικές ανάγκες, θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν οι προσωπικές προτιμήσεις, οι πολιτιστικές πεποιθήσεις καθώς και ο γενικότερος τρόπος ζωής του κάθε ασθενούς και να υπάρχει σεβασμός απέναντι στις επιθυμίες του και στον βαθμό επιθυμίας του να αλλάξει.
